Zapalenie błony śluzowej żołądka

Co to jest zapalenie błony śluzowej żołądka i jakie są jego przyczyny?

Terminem zapalenie błony śluzowej żołądka określamy wszelkie stany będące skutkiem uszkodzenia najbardziej wewnętrznej warstwy ściany żołądka (błony śluzowej). Zapalenie błony śluzowej żołądka mogą spowodować:

  • czynniki infekcyjne – w Polsce za ponad 90% zapaleń żołądka odpowiada zakażenie bakterią Helicobacter pylori
  • czynniki toksyczne (żółć, alkohol, niektóre leki, a szczególnie niesteroidowe leki przeciwzapalne, w tym kwas acetylosalicylowy)
  • czynniki autoimmunologiczne (organizm wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnej tkance).

Jak często występuje zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest bardzo częste. Za ponad 90% zapaleń żołądka jest odpowiedzialna bakteria Helicobacter pylori, ponieważ około 80% dorosłej polskiej populacji jest nią zakażone. Ponadto wiele osób przyjmuje w sposób przewlekły różne leki, szczególnie niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą powodować zapalenie błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie Helicobacter pylori jest rzadsze (dotyczy ok. 30% populacji), a częstość występowania zależy od środowiska oraz wieku dziecka – im niższe standardy higieniczne środowiska i im wyższy wiek dziecka, tym zakażenie występuje częściej.

Jak się objawia zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez Helicobacter pylori najczęściej nie powoduje żadnych dolegliwości.

U niektórych osób mogą występować lekkie objawy dyspeptyczne.

Zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane działaniem czynników toksycznych może objawiać się krwawieniem (krwiste wymioty lub smoliste stolce) którym mogą towarzyszyć dolegliwości dyspeptyczne (ból lub dyskomfort w środkowym nadbrzuszu). Mówimy wtedy o tzw. gastropatii krwotocznej (ryc. 2.).

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka może niekiedy prowadzić do niedokrwistości, która czasem może przyjąć ciężką postać.

Na ogół związek pomiędzy odczuwaniem dolegliwości (lub ich brakiem) a obserwowanym obrazem endoskopowym i mikroskopowym (histopatologicznym) jest niewielki. Wiele osób skarży się latami na okresowe dolegliwości dyspeptyczne lub nie toleruje wielu pokarmów, a błona śluzowa ich żołądka jest zupełnie prawidłowa, zarówno w obrazie endoskopowym, jak i mikroskopowym.

Są też liczni pacjenci, u których stwierdza się zmiany w endoskopii lub badaniu mikroskopowym, ale nie skarżą się na jakiekolwiek dolegliwości i mogą spożywać wszelkie rodzaje pokarmów.

Co robić w razie wystąpienia objawów zapalenia błony śluzowej żołądka?

W razie utrzymujących się przez kilka tygodni czy też nawracających dolegliwości dyspeptycznych należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Wyraźne krwawienie (wymioty czy tzw. smoliste stolce) wskazują na konieczność szybkiego zgłoszenia się do SOR.

Także niedokrwistość (na którą może wskazywać np. szybkie męczenie się, gorsza tolerancja wysiłku, bladość skóry czy szum w uszach) jest bezwzględnym wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Jak lekarz ustala diagnozę zapalenia błony śluzowej żołądka?

Pojawienie się dolegliwości dyspeptycznych jest dla lekarza rodzinnego punktem wyjścia do wnikliwej analizy (wywiadu) i przeprowadzenia badań obrazowych, głównie endoskopii (zobacz: Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego). Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej jest tutaj mało przydatne.

W razie wystąpienia krwawienia czy objawów niedokrwistości, należy pilnie przeprowadzić te same badania, co w przypadku dolegliwości dyspeptycznych (zobacz: Dyspepsja).

Jakie są sposoby leczenia zapalenia błony śluzowej żołądka?

Obraz zapalenia (zwłaszcza postacie średnie i ciężkie) błony śluzowej i jednoczesne wykrycie infekcji Helicobacter pylori, nakazuje przeprowadzenie eradykacji (całkowitego usunięcia) tej bakterii.

Osobom, u których wykryto zapalenie błony śluzowej żołądka i które są jednocześnie zmuszone do przewlekłego przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (co wskazuje na tło toksyczne zapalenia), zaleca się stałe ochronne jednoczesne przyjmowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego w żołądku, tzw. inhibitorów pompy protonowej (esomeprazol, lanzoprazol, omeprazol, pantoprazol, rabeprazol).

Jeżeli czynnikiem toksycznym zapalenia błony śluzowej żołądka są nie leki, a na przykład żółć, pomocne mogą okazać się dostępne bez recepty leki zawierające kwas alginowy.

W autoimmunologicznym zapaleniu błony śluzowej żołądka konieczne jest dożywotnie podawanie witaminy B12 – zwłaszcza wtedy, gdy pojawią się cechy niedokrwistości megaloblastycznej. W gastropatii krwotocznej stosuje się leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego. Niekiedy konieczne może się okazać leczenie operacyjne (częściowe lub całkowite usunięcie żołądka).

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia błony śluzowej żołądka?

Jeżeli przyczyna zapalenia żołądka została stwierdzona i usunięta (infekcja Helicobacter pylori, leki, żółć), a zapalenie nie było zbyt zaawansowane (zwłaszcza w ocenie mikroskopowej), pełne wyleczenie jest niemal pewne. Jeżeli natomiast zmiany mikroskopowe były znacznie zaawansowane (tzw. zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka i/lub metaplazja jelitowa), ustąpienie zmian – nawet w przypadkach wyeliminowania przyczyny – może się okazać niemożliwe.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zapalenia błony śluzowej żołądka?

Postępowanie różni się w zależności od przyczyny zapalenia błony śluzowej żołądka i leczenia, dlatego należy przestrzegać zaleceń lekarza prowadzącego.

Niektórzy pacjenci dobrze reagują na ograniczenia dietetyczne (unikanie potraw smażonych i grillowanych, stężonego alkoholu, pikantnych przypraw).

Co robić, aby uniknąć zachorowania na zapalenie błony śluzowej żołądka?

Ponieważ blisko 90% zapaleń żołądka w Polsce jest wywołanych przez zakażenie bakterią Helicobacter pylori, wskazane jest ścisłe przestrzeganie podstawowych zasad higieny.

(źródło: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/50792,zapalenie-blony-sluzowej-zoladka)